पुणे: आजच्या स्पर्धात्मक जगात, केवळ पारंपरिक पदवी शिक्षण पुरेसे नाही. उद्योग क्षेत्राच्या बदलत्या गरजा पूर्ण करण्यासाठी कौशल्य विकास (Skill Development) ही सर्वात मोठी गरज बनली आहे. विद्यार्थ्यांसाठी आणि नोकरी शोधणाऱ्यांसाठी यशस्वी करिअरचा मार्ग तीन स्तंभांवर आधारित आहे: प्रात्यक्षिक ज्ञान, तांत्रिक प्राविण्य आणि व्यक्तिमत्त्व विकास.
उद्योग क्षेत्रातील बदल आणि भविष्यातील रोजगार संधी – तंत्रज्ञानाच्या प्रगतीमुळे उद्योग क्षेत्रात मोठी क्रांती होत आहे. २०३० पर्यंत भारतात लाखो नवे रोजगार निर्माण होतील, जे प्रामुख्याने AI, डेटा ॲनॅलिटिक्स, सायबर सिक्युरिटी, क्लाउड कम्प्युटिंग आणि डिजिटल मार्केटिंग यांसारख्या तंत्रज्ञान-आधारित क्षेत्रांमध्ये असतील. त्याचप्रमाणे, मीडिया, ॲनिमेशन, फॅशन आणि ब्युटी उद्योगांमध्येही मोठी वाढ अपेक्षित आहे. FICCI-EY 2024 च्या अहवालानुसार, भारतातील ॲनिमेशन आणि VFX बाजारपेठ झपाट्याने वाढणार आहे. याचा अर्थ या क्षेत्रांमध्ये सर्जनशील आणि प्रशिक्षित तरुणांची प्रचंड मागणी असेल.
विद्यार्थी ‘इंडस्ट्री रेडी’ का नाहीत? – दुर्दैवाने, अनेक तरुण पदवी मिळाल्यानंतरही ‘उद्योग क्षेत्रासाठी तयार (Industry Ready)’ नसतात. ASER च्या एका अहवालानुसार, जवळपास ५०% पदवीधर विद्यार्थ्यांमध्ये तांत्रिक किंवा व्यावहारिक कौशल्यांची कमतरता जाणवते. त्यामुळे, त्यांनी केवळ पुस्तकी ज्ञानावर अवलंबून न राहता अल्पकालीन कौशल्य-आधारित कोर्सेस, प्रमाणपत्र प्रशिक्षण आणि व्यक्तिमत्त्व विकास कार्यक्रमांना महत्त्व देणे गरजेचे आहे.ILO च्या अहवालानुसार, दरवर्षी रोजगाराच्या शोधात असलेल्या ७०-८० लाख तरुणांपैकी केवळ ५१% उमेदवारच उद्योगांच्या निकषांवर पात्र ठरतात. याउलट, ज्या उमेदवारांनी कौशल्य प्रशिक्षण घेतले आहे, त्यांना मुलाखतींमध्ये अधिक आत्मविश्वास असतो. त्यांच्याकडे प्रकल्पांचे प्रात्यक्षिक ज्ञान आणि प्रभावी संवाद कौशल्ये असल्याने त्यांची निवड त्वरित होते.
सतत शिकणे, पुढे जाण्याचा मंत्र – केवळ नोकरी शोधणाऱ्यांसाठीच नाही, तर कार्यरत कर्मचाऱ्यांसाठीही कौशल्यवृद्धी महत्त्वाची आहे. Accenture च्या अहवालानुसार, कंपन्या कर्मचाऱ्यांच्या अपस्किलिंग (Upskilling) आणि रीस्किलिंग (Reskilling) क्षमतेला सर्वाधिक प्राधान्य देतात. पदोन्नती, वेतनवाढ आणि नोकरीत टिकून राहण्यासाठी सातत्याने नवीन कौशल्ये शिकणे अनिवार्य आहे.
उद्योग क्षेत्राची गरज अगदी स्पष्ट आहे – ‘शिका, पुन्हा शिका आणि सतत शिका’. विद्यार्थी, नोकरी शोधणारे आणि कर्मचारी यांनी आपल्या कौशल्यांमध्ये सातत्याने सुधारणा करणे आवश्यक आहे. विशेषतः आयटी आणि क्रिएटिव्ह क्षेत्रातील उमेदवारांनी कौशल्य आणि व्यक्तिमत्त्व विकासावर लक्ष केंद्रित केल्यास, त्यांचे करिअर निश्चितच उज्ज्वल होईल.
“आजच्या उद्योगांना केवळ तांत्रिक ज्ञान असलेले कर्मचारी नको आहेत. त्यांना आत्मविश्वासाने आव्हानांना तोंड देणारे उमेदवार हवे आहेत. म्हणूनच, कौशल्य विकास आणि व्यक्तिमत्त्व विकास या दोन्ही गोष्टी हातात हात घालून चालल्या पाहिजेत.महाराष्ट्र हे देशाचे आयटी, ऑटोमोबाइल आणि क्रिएटिव्ह हब आहे. पुणे, मुंबई, नागपूर आणि नाशिकसारख्या शहरांमध्ये प्रचंड रोजगाराच्या संधी आहेत. जर आपल्या राज्यातील तरुणांनी कौशल्य विकास आणि व्यक्तिमत्त्व घडवण्यावर लक्ष केंद्रित केले, तर महाराष्ट्र लवकरच देशाची ‘कौशल्य राजधानी’ (Skill Capital) बनू शकतो. – प्रल्हाद वारघडे, संस्थापक व संचालक – IVTCE Pvt. Ltd. (सहभागी: Zee Institute of Media And Creative Art, Wagholi आणि APTECH LEARNING, Wagholi)
